به گزارش حسینیه«خبرنامه دانشجویان ایران»؛ هیئات مکانی هستند که در آن، افراد حول یک مسئله و برای یک آرمان مشخص با آدابی معلوم، جمع می‌شوند؛ تجمعی که دارای ماهیتی خودجوش و غیرنظارتی است و محوریت آن را عزای سیدالشهدا تشکیل می‌دهد. هر چند محوریت هیئات روضه و ذکر مصیبت است، ولی به مرور زمان منبرها به یکی از ارکان اصلی آن تبدیل شده‌اند که نتایج آن سخنرانی‌ها، تحرکات عظیم اجتماعی و مردمی بوده است.
در چند دهه پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، به‌ویژه از دهه ۳۰ به این‌سو که نخستین جرقه‌های مبارزه با رژیم ستمشاهی به وسیله امام خمینی(ره) زده شد، برخی از هیئات مذهبی در کنار هویت و کارکرد اصلی خود، هویت مبارزاتی یافتند و کارکرد فرعی مبارزه با رژیم ستمشاهی را برگزیدند. همچنین با آغاز جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، هیئات مذهبی، با تحولی عمیق مواجه شدند و آن حضور گسترده اعضای هیئات به ویژه جوانان در جبهه‌های نبرد حق علیه باطل بود. این حضور به حدی چشمگیر بود که سبب شکل‌گیری هیئت‌هایی با عنوان هیئات رزمندگان اسلام شدند. پس از پیروزی انقلاب اسلامی یکی از هویت‌هایی که به طور جدی در هیئات مذهبی ایجاد شد هیئت ها دانشجویی است.
آیین‌نامه هیات‌های دانشجویی بروزرسانی شد
هیأت دانشجویی تشکلی است مذهبی که با هدف ایجاد فضای معنوی جهت اعتلای فرهنگ اهل بیت(ع) دردانشگاه تشکیل شده است و همچنین باتوجه به ضرورت توجه به ایجاد فضای معنوی در محیط دانشگاه، ونیز ارتقاء سطح آگاهی های مذهبی و مشارکت دینی دانشجویان در هیئات دانشجویی، آیین‌نامه هیات‌های دانشجویی ایجاد شد.
در همین راستا خردادماه امسال با هدف سازماندهی و ایجاد هم‌افزایی بین هیات‌های دانشجویی، آیین‌نامه تاسیس، نظارت و حمایت از هیات‌های دانشجویی تدوین و به تصویب شورای اسلامی شدن دانشگاه‌ها رسید.
ازآنجاکه این آیین‌نامه اولین سند برای نظم‌دهی به فعالیت هیات دانشجویی است پس طبیعتا نمی‌توان انتظار داشت که فاقد هرگونه کم و کاستی باشد. این آیین‌نامه شامل ۷ ماده بوده که در جلسه ۳۸۵ شورای اسلامی شدن دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی با هدف تلاش برای سوق دادن دانشگاه‌ها به سمت دانشگاه تمدن‌ساز و آماده‌سازی کادر آینده انقلاب اسلامی به تصویب رسیده است.
در ادامه به برخی از مفاد مهم آیین‌نامه اشاره شده است:
-طبق این آیین‌نامه برای تشکیل هیات در ابتدا باید اساسنامه‌ای توسط اعضای موسس آن تنظیم شود. البته تصویب و صدور مجوز فعالیت هیات برعهده کمیته هماهنگی و نظارت دانشگاه است. مسئول هیات نیز باید به روشی که در اساسنامه داخلی ذکر شده انتخاب و به کمیته هماهنگی و نظارت معرفی شود.
-هرگونه فعالیت در قالب هیات توسط دانشجویان باید براساس چهارچوب‌‌های آیین‌نامه و با دریافت مجوز از کمیته هماهنگی انجام شود.
-این آیین‌نامه نحوه تامین بودجه هیات را هم مشخص کرده که براساس آن باید از طریق کمک‌های مومنانه دانشگاهیان، بودجه و اعتبارات فرهنگی دانشگاه، کمک‌های نهاد نمایندگی مقام‌معظم‌رهبری، نذورات، وقف، دریافت کمک از دستگاه‌ها، سازمان‌ها و ادارات و... تامین شود. همچنین کمیته هماهنگی و نظارت موظف است برعملکرد مالی سالانه هیات‌ها نظارت داشته و دبیر هیات نیز باید صورتحساب مالی هیات را به صورت سالیانه به تصویب کمیته هماهنگی برساند.
-مولفه دیگر این آیین‌نامه بحث کمیته هماهنگی و نظارت است که وظیفه بررسی درخواست‌ها و صدور مجوز تاسیس هیات جدید در دانشگاه را برعهده داشته و باید بر فعالیت هیات‌ها نظارت داشته باشند. همچنین این کمیته می‌تواند به تخلفات احتمالی در هیات‌ها رسیدگی کرده و درصورت نیاز مجوز فعالیت هیات را لغو کند.
-نظارت بر عملکرد مالی سالانه هیات‌ها، هماهنگی و همراهی هیات‌های موجود نیز از دیگر وظایف کمیته هماهنگی و نظارت به شمار می‌رود. ترکیب مسئولان در کمیته هماهنگی و نظارت هم شامل مسئول نهاد نمایندگی مقام‌معظم‌رهبری دانشگاه(رئیس کمیته)، معاون فرهنگی دانشگاه (عضو)، یکی از اساتید منتخب به انتخاب نهاد (عضو)، دو نفر از مسئولان هیات‌های دانشجویی دانشگاه به انتخاب رئیس کمیته هماهنگی(عضو) می‌شود.
-شورای نظارت هیات‌های دانشجویی باید حداکثر تا یک ماه درخواست‌های تجدید نظر در تصمیمات کمیته هماهنگی دانشگاه را رسیدگی کند. همچنین تدوین و تصویب دستورالعمل‌های اجرایی این آیین‌نامه و نظارت بر اجرای آیین‌نامه در دانشگاه‌ها برعهده شورای نظارت هیات‌های دانشجویی است.
فعالان دانشجویی نگرانند/ بگذارید هیات دانشجویی توسط دانشجوها اداره شود
پس از ابلاغ آئین نامه فعالان هیات‌های دانشجویی ، نگاه‌های متفاوت و بعضا نگرانی‌هایی نسبت به آیین‌نامه جدید هیات‌ها داشتند. برخی از آنها براین باورند این آیین‌نامه زمینه‌ساز تغییر نگاه به هیات‌ها خواهد شد. علی اصغریان، مسئول هیات شهدای گمنام دانشگاه علم و صنعت با انتقاد از آیین‌نامه تاسیس، نظارت و حمایت از هیات‌های دانشجویی گفت: «نگاه بالا به پایین در بسیاری از مجموعه‌ها آسیب‌زننده است.
هیات یک جمع خودجوش است که از سطح پایین که همان خود دانشجویان هستند، کارش را شروع کرده و درنهایت به جایی رسیده که توانسته نیازهایش را برطرف کند. این فضایی را که در مجمع هیات‌ها شاهد هستیم، مطلوب نیست. در بسیاری از مواقع دخالت در کار هیات‌های دانشجویی به شمار می‌رود. این آیین‌نامه و تشکیل مجمع هیات‌ها، به جای اینکه به هیات‌های دانشجویی کمک کند، آنها را وارد یک ساختار می‌کند و این مساله به دلیل اینکه از بالا به پایین به فضای هیات تحمیل می‌شود قطعا نتیجه خوبی نخواهد داشت.» وی افزود: « طراحی آیین‌نامه برای هیات‌ها از بطن جامعه دانشجویی نجوشیده است، طبیعتا تاثیری هم نخواهد داشت.»
همایون دارابی، مسئول برادران هیات رهروان شهدا دانشگاه امیرکبیر نیز با بیان اینکه به متن آیین‌نامه تاسیس، نظارت و حمایت از هیات‌های دانشجویی ایراداتی وارد است، گفت: « هیات به سفارش کسی تشکیل نشده است که الان نیاز داشته باشد به سفارش نهاد یا فردی اداره شود.»
مسئول برادران هیات رهروان شهدا دانشگاه امیرکبیر ادامه داد: «اینکه الزاما یک عده افراد بخواهند هر کنش دانشجویی را زیرمجموعه خود قرار دهند، اتفاق خوبی نیست. بگذارید هیات دانشجویی توسط دانشجوها اداره شود. اگر کمک خواستند از مسئولان درخواست می‌کنند.»
مسئولان پاسخ دادند/ استقلال هیات‌ها منافاتی با نظارت ندارد
امین پویان‌راد، مسئول مرکز هیات‌های دانشجویی نهاد نمایندگی مقام‌معظم‌رهبری در دانشگاه‌ها درخصوص تدوین آیین‌نامه هیات‌های دانشجویی گفت: «مساله نیاز به‌وجود آیین‌نامه در فضای هیات‌های دانشجویی از طرف خود دانشجویان مطرح شد، زیرا اکثر هیات‌ها به‌جز تعداد محدودی از آنها که جایگاه خود را در دانشگاه پیدا کرده‌اند از کوچک‌ترین رسمیتی در فضای دانشگاه برخوردار نیستند. مسائل هیات‌های دانشجویی در برخی موارد به معاونت فرهنگی دانشگاه و گاهی به نهاد نمایندگی مقام‌معظم‌رهبری در همان دانشگاه حواله داده می‌شود. به‌طور کلی هیات‌ها نمی‌دانستند برای هماهنگی برنامه‌ها به کدام قسمت از دانشگاه مراجعه کنند و با تغییر مسئولیت‌ها در دانشگاه با چالش‌های جدیدی روبه‌رو می‌شدند.»
وی افزود: «آیین‌نامه تاسیس، نظارت و حمایت از هیات‌های دانشجویی، استقلال هیات‌ها را از بین نمی‌برد و به مسائل ابتدایی ازجمله لزوم تنظیم اساسنامه برای تشکیل هیات، نحوه هماهنگی برگزاری مراسم در دانشگاه‌هایی که چند هیات فعال دارد و روند پیگیری مشکلات هیات‌ها در دانشگاه اشاره می‌کند.» مسئول هیات‌های دانشجویی نهاد نمایندگی مقام‌معظم‌رهبری در همین زمینه افزود: « دقت شده که آیین‌نامه دخالت زیادی در جزئیات برنامه‌های هیات‌ها نداشته باشد و صرفا کلیات و خط قرمزها را مشخص کرده است.»
پویان راد در پاسخ به سوالی مبنی‌بر اینکه اعضای هیات‌های دانشجویی معتقدند این آیین‌نامه از دل جامعه دانشجویی نیامده است، اظهار کرد: «این آیین‌نامه یک پیشینه ۱۰ ساله دارد که نسخه‌های متعددی از آن نوشته شده و در برهه‌های مختلفی پیرامون آن از جامعه دانشجویی مشورت گرفته شده و به دلیل اینکه سازمان‌های مختلف مانند وزارت بهداشت و وزارت علوم در سیاستگذاری‌ها حضور داشتند و با نظرخواهی از دانشجویان طبیعتا آیین‌نامه به پختگی رسیده است.»
مهدی فاطمی‌پور، معاون سیاسی و فرهنگی نهاد نمایندگی مقام‌معظم‌رهبری در دانشگاه‌ها با اشاره به آیین‌نامه تاسیس، نظارت و حمایت از هیات‌های دانشجویی گفت: این آیین‌نامه در راستای تقویت هیات‌ها تدوین شده و البته ما در کنار این آیین‌نامه به مدت یک‌سال رویکردی را دنبال می‌کنیم. درواقع ما هیات‌ها را در دانشگاه، استان و کشور سازماندهی خواهیم کرد. سازماندهی نه به معنای اینکه برای هیات‌ها چهارچوب و محدودیت تعریف کنیم، به این معنا که بین هیات‌ها هم‌افزایی ایجاد شود.
او با اشاره به ساختار هیات‌ها در آیین‌نامه اظهار کرد: «فعالیت هیات‌های دانشجویی زیر نظر قرارگاه استانی است. پس از آن برای تقویت، آموزش و نیازسنجی قرارگاه استانی، یک قرارگاه ملی نیز تعریف کرده‌ایم که مسئولان قرارگاه استانی نمایندگانی را معرفی کرده‌اند. این روند تقریبا شبیه به الگویی است که در تشکل‌ها داریم. درحال‌حاضر در حوزه هیات‌ها در سطح استان یک قرارگاه و در سطح ملی نیز قرارگاه کشوری هیات‌های دانشجویی را تشکیل داده‌ایم.»
سازماندهی یا سازمانی شدن هیئت؟
همانطورکه عنوان شد هدف از آیین‌نامه" تاسیس، نظارت و حمایت" از هیئات دانشجویی است اما باید توجه داشت اگر ابهامات آئین‌نامه بطرف نشود رویکردی مشابه سازمانی شدن هیئت های دانشجویی خواهد داشت. ازآنجا که از دیرباز ماهیت اصلی هیئت ها کاملا خودجوش ومردمی بوده است باید مراقب بود، تاسیس و نظارت بر هیئت های دانشجویی درگیر بروکراسی‌های اداری و دولتی نشود، درغیراینصورت قطعا نتیجه‌های خوبی نخواهد داشت.
بنابراین طبقه‌بندی وبرنامه ریزی های هیئت بهتر است توسط خود دانشجویان وبا استفاده از ظرفیت های دانشجویی صورت بگیرد. خوب‌ترمی‌شود مسولان بجای اینکه فرهنگ هیئت را به سمت سازمانی شدن ببرند در مقابل با استفاده از «فرهنگ هیئت» سازمان ها را سازماندهی کنند. چراکه هیئت مفهومی در متن فرهنگ ماست و این مفهوم به معنای غیرتشکیلاتی عمل کردن که برخی برای تخریب کارکرد هیئت‌ها از آن استفاده می‌کنند، نیست، بلکه تاریخ هیئت‌های مذهبی در کشور، گواهی بر این است که مفاهیم تشکیلاتی در هیئت بسیار جدی می باشد. به عنوان مثال اگر ناظم یک هیئت شروع به سینه‌زنی نکند، جمعیت چندصدنفره سینه‌زنی را آغاز نخواهد کرد و این نشان می‌دهد که در هیئت‌های مذهبی یک رفتار تشکیلاتی جدی به خودی خود برقرار است.
درواقع مهمترین ویژگی هیئت های دانشجویی با سایرهیئت ها که سبب ایجاد کارکرد متفاوت آن شده است، دانشجویی بودن آن است یا بهتر است گفته شود: «هیئت‌های دانشجویی»؛ هیئت‌هایی هستند که توسط دانشجویان تأسیس شده و متصدیان و برنامه‌ریزان و تصمیم‌گیرندگان آن همگی دانشجو می باشند. در واقع هیئت مکانی است درون دانشگاه با همه اقتضائات آن. حضور جدی یک قشر فرهیخته و علمی در اجتماعی بعنوان هیئت دانشجویی هم به عنوان کادر اجرایی و هم مخاطب، یکی دیگر از ویژگی های بارز آن بشمار می رود. امروزه این هیئت‌ها به دلیل شاخصه‌ها و ویژگی‌های منحصر به فردی که در شکل و محتوا داشته‌اند، توانسته‌اند مخاطبان خود را از میان قشر دانشگاهی و اقشار عمومی مردم جذب کنند و در عین حال در محیط اجتماعی خود در ابعاد متفاوت فکری و فرهنگی تأثیرگذار باشند.
هیئت‌های مذهبی دانشجویی کانون مهم تعلیم و تربیت است و این هیئت‌ها برای دانشگاه ها یک اجتماع مهم محسوب می‌شود. قطعاً اهمیت و ضرورت این هیئت‌ها موجب شده است که در سال‌های اخیر دیداری به دیدارهای دانشجویان با مقام معظم رهبری با عنوان دیدار هیئات دانشجویی در روز اربعین اضافه شود.
منبع: فرهیختگان
